Dym – śmiertelne zagrożenie podczas pożaru
W Polsce wybucha co roku od 140 do 180 tys. pożarów. Jednym z największych zagrożeń w takich sytuacjach jest dym – przyczyna 80% zgonów w pożarach. Skuteczne i szybkie usunięcie zadymienia to priorytet, a pomagają w tym nowoczesne rozwiązania przeciwpożarowe.
Według danych Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej, w roku 2014 wybuchło w Polsce 145,2 tys. pożarów, a najtragiczniejszy był pod tym względem marzec – 36,5 tys. Strażacy musieli interweniować najczęściej pomiędzy godziną 15:00 a 20:00 – 56,3 tys. razy (źródło: www.straz.gov.pl). Podobna sytuacja powtarza się co roku, a straty materialne spowodowane pożarami sięgają nawet 1,5 mld zł, nie wspominając już o szkodach środowiskowych. Jednak najtragiczniejsza wśród tych statystyk jest liczba zgonów spowodowanych pożarami – około 500 osób rocznie. W dużej mierze przyczynia się do tego dym i związane z nim szkodliwe dla zdrowia substancje.
Zadymienie – niebezpieczeństwo nie tylko dla strażaków
Najczęstsze przyczyny pożarów, szczególnie w mieszkaniach i domach mieszkalnych, to: nieodpowiedzialne zachowanie osób dorosłych i pozostawianie bez dozoru włączonych urządzeń elektrycznych (również tych nieprzystosowanych do całodobowej pracy), przeprowadzane bez nadzoru fachowców przeróbki instalacji elektrycznej i urządzeń elektrycznych oraz brak ich konserwacji, nieostrożne użytkowanie urządzeń grzewczych, a także brak ostrożności przy posługiwaniu się ogniem otwartym i zasypianie z zapalonym papierosem.
Tego rodzaju zachowania tylko krok dzieli od pożaru i nieszczęścia. Niestety, gdy żywioł zaczyna się szybko rozprzestrzeniać, często pozostaje już tylko ucieczka. Dużą przeszkodą w sprawnej ewakuacji może być jednak wysokie zadymienie. Jeśli pożar wybucha w bardzo ograniczonej przestrzeni, jaką jest budynek, w pomieszczeniach błyskawicznie gromadzą się produkty rozkładu termicznego palących się materiałów, a to oznacza pojawienie się dymu. Stanowi on śmiertelne zagrożenie dla osób, które zostały zaskoczone przez żywioł, a także dla strażaków biorących udział w akcji ratowniczej. W dymie znajdują się substancje, które są niezwykle toksyczne dla organizmu człowieka. Przede wszystkim jest to tlenek węgla CO, czyli czad (już przebywanie 2 minuty w atmosferze ze stężeniem CO na poziomie 1,1% powoduje śmierć), ale również inne związki chemiczne, powstałe w wyniku spalania różnych materiałów i tworzyw sztucznych.
Dymienie palących się materiałów wpływa także na ograniczenie widoczności, a to może znacznie utrudniać nie tylko ewakuację, ale również pracę strażaków. Duże zadymienie może wywoływać łzawienie i podrażnienie oczu. Ograniczenie widoczności z kolei często powoduje utratę orientacji, a w konsekwencji zwiększa ryzyko uderzenia i skaleczenia o niewidoczne przedmioty, a także wydłuża lub nawet uniemożliwia sprawną ewakuację. Dlatego właśnie szybkie usunięcie zadymienia jest tak ważne w trakcie pożaru.
Jak skutecznie usuwać dym?
Badania wykazują, iż w czasie pożaru wystarczy jedynie 5 minut, aby zadymić pomieszczenie o objętości 200 m³, a w przypadku 1000 m³ jest to 7 minut. Widoczność spada wtedy średnio do 1,3 m (źródło: Wooley W.D., Smoke and toxic gas production from burning materials, Macromol J. Sci-Chem, 1982, s. 17). To między innymi dlatego obowiązujące w Polsce przepisy określają w jakie zabezpieczenia przeciwpożarowe powinny być wyposażone budynki. W ramach tych przepisów możliwe jest stosowanie różnych rozwiązań i produktów, warto jednak zadbać o to, aby posiadały one odpowiednie atesty i były zgodne z obowiązującymi normami, jak na przykład produkty firm: Rewa, Icopal, Awak, . Wśród rozwiązań wspomagających oddymianie pomieszczeń podczas pożarów i ograniczających nadmierny wzrost temperatury należy zwrócić uwagę na klapy dymowe, które, zgodnie z normą PN-EN 12101-2, zaliczają się do elementów grawitacyjnego systemu oddymiania. Klapy dymowe ( odcinające )mogą być wyposażone w dźwignie ręcznego wyzwalania z centrali alarmowej (sterowanie pneumatyczne) lub wykorzystywać sterowanie elektryczne. Klapy tego rodzaju najczęściej odprowadzają dym przez dach. Mogą one pełnić również dodatkowe funkcje, które pozwalają na ograniczenie kosztów inwestycji związanych z budową lub przebudową budynku: dodatkowo doświetlać pomieszczenia lub być jednocześnie wyłazem dachowym. Oczywiście klapy służące do oddymiania pomieszczeń, jako jeden z elementów kompleksowego systemu przeciwpożarowego, powinny ściśle współpracować z innymi urządzeniami przeciwpożarowymi.
Oprócz klap dymowych ( odcinających ) w budynkach stosuje się także okna oddymiające (muszą być odpowiednio rozlokowane w pomieszczeniach i właściwie zamontowane: za pomocą napędu otwierane są segmenty ruchome okien) lub specjalne systemy oddymiania klatek schodowych z centralą alarmową, czujnikami i klapami dymu. Zastosowanie tego rodzaju rozwiązań zwiększa bezpieczeństwo mieszkańców, ułatwia strażakom akcję ratowniczą, a także pozwala obniżyć klasę odporności budynku. Dzięki temu można skutecznie ograniczyć czynnik, który znacząco wpływa na śmiertelność podczas pożarów.